Dordrecht, 16 september 2025
Langdurige chemische verontreiniging in Nederland – door stoffen zoals PAK’s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen), benzeen en PFAS – is niet alleen een milieukwestie. Het brengt ook gezondheidszorgen en maatschappelijke spanningen met zich mee. Recent afgerond onderzoek van GGD Zuid-Holland Zuid en CEPHIR/Erasmus Universiteit werpt licht op de complexe interactie tussen overheid, wetenschap, media en inwoners, en doet aanbevelingen om deze spanningsvelden te verkleinen.
Het onderzoek laat zien dat inwoners vaak een te beperkte rol hebben in de besluitvorming over de aanpak van deze verontreinigingen. Het rapport doet concrete aanbevelingen om hun stem te versterken en het vertrouwen in de overheid te vergroten.
Verkenning naar epistemische rechtvaardigheid bij langdurige verontreiniging
In het rapport “Risico in dialoog? Een verkenning naar epistemische rechtvaardigheid bij langdurige chemische verontreinigingen” staat het principe van epistemische rechtvaardigheid centraal: het recht van ieder individu om als kenner serieus genomen te worden.
De onderzoekers analyseerden hoe verschillende vormen van kennis – waaronder die van inwoners – worden meegenomen in beleid en uitvoering. Ze spraken met praktijkexperts, wetenschappers en inwoners, bestudeerden relevante literatuur en organiseerden focusgroepen.
Inzichten: vier terugkerende spanningsvelden
Uit gesprekken met praktijkexperts, wetenschappers en inwoners blijkt dat overheden vaak reageren vanuit een technisch perspectief, gericht op beheersing en gezondheidsbescherming. Dit leidt tot vier terugkerende spanningsvelden in de interactie met bewoners. De onderzoekers concluderen dat inwoners in de aanpak van verontreiniging vaak een marginale rol spelen. “De dominantie van het technische perspectief in het systeem helpt niet in het vertrouwen dat bewoners hebben in de overheid. Het onderzoek laat zien dat voor een gelijkwaardige dialoog over gezondheid en verontreinigingen je echt kennis van inwoners een stevigere plek moet geven. Daar ligt een duidelijke opdracht. “ – Job Tamminga, GGD Zuid-Holland Zuid
Aanbevelingen voor overheden
Het rapport bevat vier aanbevelingen voor overheden om epistemische rechtvaardigheid te bevorderen en het vertrouwen van inwoners te versterken. De onderzoekers adviseren om:
1. De stem van gemeenschappen rond industriegebieden te versterken, bijvoorbeeld via onafhankelijke functionarissen zoals wijkgezondheidswerkers.
2. Nieuwe beleidspraktijken te ontwikkelen waarin gezondheid, leefomgeving en sociale verbanden samen worden bekeken.
3. Meer bewustzijn te creëren over de sociale impact van verontreiniging en gevoelens van onrechtvaardigheid.
4. Vervolgonderzoek te doen naar kennisvorming en beleidspraktijken, in nauwe samenwerking met inwoners.
Een uitgebreidere samenvatting van het onderzoek is beschikbaar via de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving-projectpagina , hier kun je ook het volledige rapport downloaden.
Reactie GGD Zuid-Holland Zuid
Volgens Eveline Schurink, directeur Publieke Gezondheid van de GGD Zuid-Holland Zuid (GGD ZHZ), laat het onderzoek zien dat hoe de overheid nu inzet op het betrekken van inwoners, nog niet toereikend is. “Voor een gelijkwaardige dialoog over gezondheid en milieu moeten inwoners een sterkere positie krijgen. Dat is een duidelijke opdracht voor alle betrokken overheden en dus ook voor GGD ZHZ,” aldus Schurink. Het rapport maakt duidelijk dat inwoners, ondanks onder andere de gesprekken die GGD ZHZ met hen voert, niet altijd een gelijkwaardige stem ervaren. Dat vraagt om reflectie op de eigen werkwijze, en daar gaat GGD ZHZ actief mee aan de slag.
