Na een reeks van metingen in plas Merwelanden concludeert het Waterschap Hollandse Delta dat zwemmen in plas Merwelanden weer verantwoord is. Dankzij het zogenaamde doorspoelen van de plas liggen de PFAS-waarden in het water ruim onder de PFAS-advieswaarde van het RIVM voor zwemwater. De provincie Zuid-Holland heeft daarom het negatief zwemadvies ingetrokken.
Gedeputeerde van Zuid-Holland Arne Weverling: “De betrokken overheden hebben de afgelopen weken nauw samengewerkt aan een oplossing voor plas Merwelanden. We zijn blij dat we erin zijn geslaagd om de PFAS-concentraties terug te brengen tot ruim onder de grenswaarde van het RIVM en dat mensen deze zomer weer verantwoord kunnen zwemmen in de plas.”
Wethouder Tanja de Jonge, gemeente Dordrecht: “Ik ben blij dat het gelukt is om het water schoon genoeg te krijgen, zodat onze inwoners deze zomer weer kunnen zwemmen in de recreatieplas. Zeker als je niet op vakantie gaat of niet naar de zwembaden kunt, is dat ontzettend mooi nieuws. Het is nog geen oplossing voor de lange termijn. Er moet verder gezocht worden naar waar de PFAS vandaan komt en het moet opgeruimd worden, want we hebben het hier over de gezondheid van inwoners.”
Doorspoelen plas
Het dalen van de PFAS-waarden is een gevolg van het extra doorspoelen van de plas. Dit is een reguliere handeling die – indien mogelijk, het kan namelijk niet overal - ook wordt toegepast wanneer er bijvoorbeeld sprake is van blauwalg. Bij het doorspoelen wordt er nagenoeg schoon buitenwater (in dit geval vanuit de Helsloot) ingelaten in de plas. Bij de inlaat van het water naar de plas is een schuif. Deze schuif kan handmatig verder of minder ver worden opengezet of helemaal gesloten. Hierdoor komt er dus meer of minder water de Merweplas binnen en vindt er doorspoeling plaats. Met andere woorden: er komt schoner water de plas binnen en het vuilere water wordt grotendeels afgevoerd, waardoor de kwaliteit van de plas sterk verbetert.
Deze handeling is begin juni uitgevoerd om te zien of het PFAS-gehalte daarmee zou dalen. De PFAS-gehalten in het water daalden daarna inderdaad langzaam. Het doorspoelen is hierop versneld. Dit heeft de afgelopen weken geleid tot een sterke daling van de PFAS-gehalten tot ruim onder de advieswaarde van het RIVM voor zwemwater. De advieswaarde is 280 ng PEQ/l water. Deze waarde is bepaald op basis van de effecten van de verschillende soorten PFAS op de gezondheid. In de laatste 2 weken van juli liggen de gemeten waarden rond de 45 ng PEQ/liter.
Veilig zwemmen
Gezien de ervaringen van afgelopen periode en de gemaakte afspraken over het blijven doorspoelen en monitoren van de PFAS-waarden in zwemplas Merwelanden is het waterschap Hollandse Delta ervan overtuigd dat de PFAS-concentraties de rest van dit zwemseizoen onder de RIVM-grenswaarde blijven. Dit betekent dat mensen in elk geval tot en met 30 september kunnen zwemmen in zwemplas Merwelanden. Tot die tijd wordt de plas doorgespoeld.
Onderzoek naar de bron van vervuiling
De metingen in plas Merwelanden dragen ook bij aan het brononderzoek. Dit onderzoek naar op welke manier PFAS in de plas terecht komt loopt nog. Op basis van de uitkomst van dit onderzoek worden eventuele maatregelen en vervolgstappen bepaald.
===========================================================================================
Vragen en antwoorden naar aanleiding van het nieuwsbericht
Naar aanleiding van het nieuwsbericht hebben inwoners vragen gesteld. Hieronder een overzicht van de vragen met antwoorden. Dit overzicht wordt aangevuld als er nieuwe vragen en informatie bij komen.
Waarom niet als gemeente het gebruik van PFAS verbieden en waarom geen vergunningen intrekken? Waarom duurt dit al vele jaren?
De gemeenten willen zo snel als mogelijk nul-uit-de-pijp. De gemeenten voeren daarom een lobby om het gebruik van PFAS te verbieden. Dit is een proces van lange adem en kan niet door de gemeente zelf worden gedaan, omdat dit door het Europees Parlement moet worden bekrachtigd. De gemeenten zijn van mening dat op plaatsen waar PFAS schade heeft aangericht, dit moet worden opgeruimd. De provincie is de instantie die gaat over de vergunningen aan Chemours. De gemeente kan daarbij adviseren en doet dat ook op kritische wijze.De provincie Zuid-Holland doet onderzoek naar de juridische mogelijkheden voor het intrekken van een vergunning of het stilleggen van een bedrijf. Dat onderzoek is naar verwachting eind 2024 afgerond. Tot nu toe blijkt uit uitspraken van rechters dat dit alleen kan wanneer er geen enkele andere manier is om ontoelaatbare milieuschade te voorkomen. Waar de provincie momenteel volledig op inzet, is om de PFAS-emissies van Chemours op het riool en naar de lucht zoveel mogelijk te verminderen. Het gebruik van PFOA is in 2012 gestopt en de uitstoot van GenX-stoffen is met meer dan 99 procent verminderd. Met het aanscherpen van de vergunning gaan we verder. Daarnaast zet de provincie sterk in op toezicht en handhaving.
- Waar is het wetenschappelijk onderbouwd (peer reviewed) RIVM onderzoek te vinden dat de 'veilige' advieswaarde van 280 ng PEQ/l water voor zwemwater heeft vastgesteld?
Zie rapport: Advieswaarden PFAS in zwemwater (rivm.nl)
Welke aannames heeft, u gezien de hoogte van de advieswaarde? Geen gebruik van het voorzorgsprincipe? Zoja, waarom niet?
De aannames die zijn gemaakt in de afleiding van de advieswaarden zijn beschreven in het RIVM rapport: Advieswaarden PFAS in zwemwater (rivm.nl)Het RIVM heeft advieswaarden voor PFAS in zwemwater afgeleid. Hiermee kunnen overheden een eerste beoordeling doen van de kwaliteit van zwemwater met betrekking tot PFAS. Het Landelijke Zwemwater Overleg (LZO) is een werkwijze overeengekomen voor de beoordeling van PFAS in zwemwater. Op deze wijze faciliteert het LZO uniforme beoordeling van zwemwater in Nederland (voor LZO werkwijze zie Bijlage 1 van: https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/KN-2024-0017.pdf) .
De provincie Zuid-Holland volgt de advieswaarde voor PFAS in zwemwater van het RIVM en doet als deelnemer van het Landelijk Zwemwater Overleg (LZO) mee met de werkwijze voor uniforme beoordeling. De metingen van het Waterschap Hollandse Delta wijzen uit dat de PFAS-waarden onder de advieswaarde van het RIVM blijven. Het Waterschap Hollandse Delta concludeert op basis van deze metingen dat zwemmen in zwemplas Merwelanden weer verantwoord is. De provincie Zuid-Holland heeft daarop het negatief zwemadvies ingetrokken.
- Hoe(lang), door & bij wie (welke instanties/groepen) zijn de verschillende "effecten op de gezondheid" gemeten om deze advieswaarde te hebben kunnen vaststellen?
Voor de afleiding van de advieswaarden voor PFAS in zwemwater zijn geen effecten gemeten bij zwemmers.
De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid ( EFSA) heeft in 2020 de gezondheidskundige grenswaarde voor PFAS verlaagd.
Het RIVM heeft daarna een methode ontwikkeld om de gezondheidskundige grenswaarde van EFSA te vertalen naar een bredere groep PFAS. PFAS komen namelijk bijna nooit als enkele stof voor, maar meestal in mengsels met verschillende soorten PFAS. Deze methode is nu gebruikt voor zwemwater.
Bij de afleiding van de advieswaarde voor zwemwater is daarnaast rekening gehouden met hoe vaak men zwemt en hoe veel zwemwater men inslikt.
Mensen krijgen PFAS op verschillende manieren binnen. Daarom gaan de advieswaarden voor zwemwater er ook van uit dat de hoeveelheid PFAS die mensen binnen kunnen krijgen door het inslikken van zwemwater, niet meer mag zijn dan 20 procent van de gezondheidskundige grenswaarde.
Meer algemene informatie over risicobeoordeling: Risico's van stoffen | RIVM
- Is daarin het recente wetenschappelijke onderzoek over huidabsorptie vanuit Birmingham, -u vast bekend- meegenomen?
Op het moment dat de advieswaarden voor PFAS in zwemwater werden afgeleid en gepubliceerd, was deze studie nog niet beschikbaar. Op dit moment bestudeert het RIVM dit nieuwe onderzoek om te zien of dit gevolgen kan hebben voor de huidige advieswaarde. Inmiddels (8 augustus) heeft het RIVM laten weten dat er een geringe kans is om PFAS op te nemen uit het water en dat de zwemwaternormen niet aangepast hoeven te worden.
- Heeft u met uw 'advieswaarde' en gedateerde metingen ook de toegestane luchtemissies met depositie van PFAS via regenwaterval ingecalculeerd voor het geval het weer in augustus weer omslaat?
Met de gezondheid van mensen nemen we geen enkel risico. Daarom was een reeks metingen nodig, om er zeker van te zijn dat het water in de Merwelanden met deze maatregel stabiel onder de PFAS- grens/advieswaarde 280 ng PEQ/liter water van het RIVM blijft. Dat bleek eind juli het geval. Deze metingen zijn gedaan in een periode waarin alle weersoorten aan bod zijn gekomen, ook flinke regenval.
De waarden bleven onverminderd dalen. In de laatste 2 weken van juli lagen de gemeten waarden rond de 45 ng PEQ/liter. De monitoring wordt voortgezet. Ook het doorspoelen van de plas wordt in elk geval tot 30 september gecontinueerd.
Is het praktisch & ethisch juist om met PFAS vervuild water naar minder PFAS vervuild water door te spoelen/te loodsen/te lozen of het nu zwem- of recreatiewater betreft?
De waterkwaliteitsbeheerder voor de rivier (Rijkswaterstaat) is akkoord met deze manier van doorspoelen tijdens het zwemseizoen van 2024 (loopt tot 30 september 2024). Rijkswaterstaat vindt dit verantwoord vanwege het volgende. Uit metingen en berekeningen komt naar voren dat de totale hoeveelheid aan PFAS die jaarlijks via de Helsloot wordt afgevoerd naar de Nieuwe en Beneden Merwede naar verwachting niet significant verandert. Rijkswaterstaat heeft als voorwaarde gesteld dat er goed gemonitord wordt en dat er brononderzoek uitgevoerd wordt.Alle officiële zwemwaterlocaties in Zuid-Holland worden gemonitord op PFAS. Daar waar de advieswaarden van het RIVM worden overschreden, volgt er een negatief zwemadvies. Dit wordt aangegeven via de provinciale borden op de zwemlocatie. Zwemmen op locaties die niet op de lijst van officiële locaties voorkomen wordt altijd afgeraden. Hier worden geen borden geplaatst.
- Waarom geen PFAS data openbaar maken van meer met PFAS vervuild rivierwater, waar ook in gezwommen wordt? Zo nodig waarschuwingsborden met "zwemmen op eigen risico" plaatsen?
Data van RWS zijn op te halen of op te vragen via de Waterinfo website van Rijkswaterstaat: https://www.rijkswaterstaat.nl/water/waterdata-en-waterberichtgeving/waterdata/contact-over-waterdata .
Er kan ik de winter toch zeker ook gewoon doorgespoeld worden? En was spoelen eerder niet mogelijk dan?
Sinds het voorjaar 2024 wordt er intensief gemeten op verschillende diepten in en rond de plas om de PFAS-concentraties te monitoren. De projectgroep die bij de metingen betrokken is, kwam eind voorjaar op het idee om te kijken of het verder open zetten van de schuiven, en het zo doorspoelen van de plas, een maatregel zou zijn die de PFAS-concentratie zou doen dalen. Deze methode is niet eerder gebruikt voor PFAS-vervuiling.
Met de gezondheid van mensen nemen we geen enkel risico. Daarom was vervolgens een reeks metingen nodig, om er zeker van te zijn dat het water in de Merwelanden met deze maatregel stabiel onder de PFAS- grenswaarde van het RIVM blijft. Dat bleek eind juli het geval.Over het doorspoelen in de winter:
Bij het doorspoelen wordt er buitenwater (in dit geval vanuit de Helsloot) ingelaten in de plas. Er komt hiermee schoner water de plas binnen. Het vuilere water in de plas wordt verdund met het schoner buitenwater en afgevoerd, waardoor de kwaliteit van de plas sterk verbetert. Het doorgespoelde water uit de plas komt terecht op een andere plek in de Helsloot, en stroomt uiteindelijk naar de rivier.
De waterkwaliteitsbeheerder voor de rivier (Rijkswaterstaat) is akkoord met deze manier van doorspoelen tijdens het zwemseizoen van 2024 (loopt tot 30 september 2024). Rijkswaterstaat vindt dit verantwoord vanwege het volgende. Uit metingen en berekeningen komt naar voren dat de totale hoeveelheid aan PFAS die jaarlijks via de Helsloot wordt afgevoerd naar de Nieuwe en Beneden Merwede naar verwachting niet significant verandert. Rijkswaterstaat heeft als voorwaarde gesteld dat er goed gemonitord wordt en dat er brononderzoek uitgevoerd wordt.
- PFAS zit toch ook in de bodem? Dat spoel je er toch niet uit?
Dat klopt. Deze maatregel is puur bedoeld om de waterkwaliteit van de zwemplas te verbeteren, zodat mensen er veilig in kunnen zwemmen. Er is voor deze oplossing, het doorspoelen van de plas, gekozen, omdat de exacte bron/locatie van de PFAS-vervuiling nog onbekend is. Het doorspoelen van de plas blijkt een effectieve maatregel om de zwemplas weer van goede kwaliteit water te voorzien.
De bron van de PFAS wordt hiermee echter niet aangepakt. Er zal meer onderzoek moeten plaatsvinden om de exacte bron en de verspreiding van de PFAS in kaart te brengen om vervolgens een saneringsplan te kunnen maken.
- Hoe zit het met PFAS in het slib/bezinksel op de bodem? Als ik daar met mijn voeten in sta, loop ik dan risico?
Blootstelling aan PFAS vindt vooral plaats door het inslikken van zwemwater tijdens het zwemmen. De kans dat er noemenswaardige blootstelling optreedt via spelen in het zand, schatten GGD ZHZ en OZHZ in als verwaarloosbaar. PFOA in zand spelt snel uit. Eventuele PFOA die in het verleden op het zand zou zijn neergeslagen, is daardoor al lang verdwenen. Verder heeft het betrokken ingenieursbureau uitgerekend dat het effect van het opwervelen van slib door het staan op de bodem of spelen in de plas een beperkt effect heeft op de waterkwaliteit.
Ook de kans dat er noemenswaardige blootstelling optreedt bij het liggen en spelen op de ligweiden achten GGD ZHZ en OZHZ verwaarloosbaar. Voor de volledige zekerheid worden hier binnenkort nog wel monsters genomen.
- Is het Wantij bij de trappen achter Kinepolis en bv het Speelbos De Elzen al een ‘aangewezen zwemlocatie’'? En wanneer worden van daar de PFAS metingen openbaar gemaakt?
Het Wantij is nog geen aangewezen zwemlocatie. Aangewezen locaties zijn te herkennen aan de provinciale borden en zijn te vinden op de landelijke website www.zwemwater.nl . Er is onderzoek uitgevoerd naar de waterkwaliteit van het Wantij-West achter het Energiehuis. Dit onderzoek is in de afrondende fase.
Heb je vragen? Stel ze via het contactformulier .